ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ – ΕΥΛΟΓΙΑ «URBI ET ORBI»
από το προαύλιο του Ναού του Αγίου Πέτρου – Βατικανό
Παρασκευή 27 Μαρτίου 2020
Ανάγνωσμα από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο
(Μκ 4,35-41)
Όταν έφτασε το βράδυ εκείνης της ημέρας, λέει ο Ιησούς στους μαθητές του: «Ας περάσουμε στην απέναντι όχθη». Κι αφού άφησαν τον κόσμο, πήραν τον Ιησού όπως ήταν στο πλοιάριο κι έφυγαν. Τον συνόδευαν κι άλλα πλοιάρια. Τότε ξέσπασε μεγάλη θύελλα και τα κύματα χτυπούσαν πάνω στο πλοιάριο, με αποτέλεσμα αυτό ν’ αρχίσει να βυθίζεται. Ο Ιησούς ήταν στην πρύμνη και κοιμόταν πάνω σ’ ένα μαξιλάρι. Τον ξυπνούν και του λένε: «Διδάσκαλε, δεν σε νοιάζει που χανόμαστε;». Εκείνος σηκώθηκε, επιτίμησε τον άνεμο και είπε στη θάλασσα: «Σώπα· πάψε αμέσως!». Κόπασε τότε ο άνεμος κι έγινε απόλυτη γαλήνη. Και στους μαθητές είπε: «Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν έχετε πίστη;». Τότε τους κατέλαβε μεγάλο δέος κι έλεγαν μεταξύ τους: «Ποιος τάχα είναι αυτός, που κι ο άνεμος και η θάλασσα τον υπακούν;».
Λόγος του Αγίου Πατέρα Φραγκίσκου
«Όταν έφτασε το βράδυ» (Μκ 4,35). Έτσι αρχίζει το Ευαγγέλιο που ακούσαμε. Για εβδομάδες φαίνεται ότι έχει πέσει το βράδυ. Πυκνό σκοτάδι έχει περιβάλει τις πλατείες, τους δρόμους και τις πόλεις μας· έχει τυλίξει τη ζωή μας γεμίζοντας τα πάντα με μια εκκωφαντική σιωπή, με κενό κι ερήμωση, που παραλύει τα πάντα στο πέρασμά του: το αισθανόμαστε στον αέρα, το παρατηρούμε στις χειρονομίες σας, το λένε τα βλέμματα. Είμαστε φοβισμένοι και μας λείπει ένα σταθερό σημείο. Όπως οι μαθητές του Ευαγγελίου, αιφνιδιαστήκαμε από μια απροσδόκητη και θυελλώδη καταιγίδα. Συνειδητοποιήσαμε ότι βρισκόμαστε στο ίδιο πλοιάριο, όλοι εύθραυστοι και αποπροσανατολισμένοι, αλλά ταυτόχρονα σημαντικοί και απαραίτητοι, όλοι καλεσμένοι να τραβήξουμε κουπί μαζί, όλοι έχοντας ανάγκη να παρηγορήσουμε ο ένας τον άλλον. Σε αυτό το πλοιάριο… έχουμε ανεβεί όλοι. Όπως οι μαθητές, που μιλάνε με μία φωνή και με αγωνία λένε: «Χανόμαστε» (στ.38), έτσι και εμείς συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε καθένας μόνος του, αλλά μόνο μαζί.
Είναι εύκολο να δούμε τον εαυτό μας σε αυτή την ιστορία. Αυτό που είναι δύσκολο είναι να κατανοήσουμε τη στάση του Ιησού. Ενώ οι μαθητές φυσικά είναι ανήσυχοι και απελπισμένοι, Εκείνος στέκεται στην πρύμνη, ακριβώς στο μέρος του πλοιαρίου που βυθίζεται πρώτο. Και τι κάνει; Παρά τη φασαρία, κοιμάται γαλήνια, έχοντας εμπιστοσύνη στον Πατέρα – είναι η μοναδική φορά στο Ευαγγέλιο που βλέπουμε τον Ιησού να κοιμάται –. Όταν ξύπνησε, αφού ηρέμησε τον άνεμο και τα νερά, στρέφεται προς τους μαθητές με έναν τόνο επίπληξης: «Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν έχετε πίστη;» (στ.40).
Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε. Σε τι συνίσταται η έλλειψη πίστης των μαθητών, η οποία έρχεται σε αντιπαράθεση με την εμπιστοσύνη του Ιησού; Δεν είχαν παύσει να πιστεύουν σε Αυτόν, και πράγματι τον επικαλούνται. Ας δούμε όμως πώς τον επικαλούνται: «Διδάσκαλε, δεν σε νοιάζει που χανόμαστε;» (στ.38). Δεν σε νοιάζει: νομίζουν ότι ο Ιησούς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς, ότι δεν τους νοιάζεται. Ανάμεσά μας, στις οικογένειές μας, ένα από τα πράγματα που πονάει περισσότερο είναι όταν ακούμε να μας λένε: “Δεν σε νοιάζει για μένα;”. Είναι μια φράση που πληγώνει και προκαλεί καταιγίδες στην καρδιά. Θα είχε κλονίσει και τον Ιησού. Επειδή κανείς περισσότερο από Αυτόν δεν νοιάζεται για εμάς. Πράγματι, μόλις τον επικαλέστηκαν, σώζει τους αποθαρρυμένους μαθητές του.
Η καταιγίδα αποκαλύπτει την ευπάθειά μας και αφήνει ξεσκέπαστες τις ψεύτικες κι επιφανειακές βεβαιότητες με τις οποίες χτίσαμε τα καθημερινά μας χρονοδιαγράμματα, τα έργα μας, τις συνήθειες και τις προτεραιότητές μας. Μας δείχνει ότι αφήσαμε αποκοιμισμένο και λησμονημένο αυτό που τρέφει, στηρίζει και ενισχύει τη ζωή μας και την κοινότητά μας. Η καταιγίδα ξεσκεπάζει όλα τα “προκατασκευασμένα” σχέδιά μας να ξεχάσουμε ό,τι έτρεφε την ψυχή των λαών μας· όλες αυτές τις προσπάθειες που μας αναισθητοποιούν με τρόπους σκέψης και δράσης που υποτίθεται ότι μας “σώζουν”, αλλά αντιθέτως αποδεικνύονται ανίκανες να μας φέρουν σε επαφή με τις ρίζες μας και να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη εκείνων που έφυγαν πριν από μας. Έτσι στερούμε τον εαυτό μας από τα απαραίτητα αντισώματα που χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τις αντιξοότητες.
Με την καταιγίδα έπεσε η μάσκα εκείνων των στερεοτύπων με τα οποία μεταμφιέζαμε το “εγώ” μας, ασχολούμενοι διαρκώς με την εικόνα μας. Κι αποκαλύφθηκε, ακόμη μια φορά, εκείνη η ευλογημένη κοινή ταυτότητά όλων μας, την οποία δεν μπορούμε να αποβάλλουμε: είμαστε αδέλφια.
«Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν έχετε πίστη;». Κύριε, ο λόγος σου απόψε μας επηρεάζει και μας αφορά, όλους. Σ’ αυτό τον κόσμο μας, που Εσύ αγαπάς περισσότερο απ’ ότι εμείς, έχουμε προχωρήσει με ταχύτατο ρυθμό, νιώθοντας ισχυροί και ικανοί να κάνουμε τα πάντα. Άπληστοι για κέρδος, αφήσαμε τον εαυτό μας να απορροφηθεί από τα πράγματα και να παρασυρθεί από τη βιασύνη. Δεν σταματήσαμε μπροστά στις εκκλήσεις σου, δεν αφυπνιστήκαμε ενώπιων των παγκόσμιων πολέμων και των αδικιών, δεν ακούσαμε την κραυγή των φτωχών, και του σοβαρά ασθενούς μας πλανήτη. Συνεχίσαμε ανεπιφύλακτα, πιστεύοντας ότι θα μένουμε πάντα υγιείς σε έναν κόσμο που ήταν άρρωστος. Τώρα, ενώ βρισκόμαστε σε μια θυελλώδη θάλασσα, σε παρακαλούμε: “Ξύπνα, Κύριε!”.
«Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν έχετε πίστη;». Κύριε, μας απευθύνεις μια έκκληση, μια έκκληση προς στην πίστη μας, που δεν είναι τόσο να πιστεύουμε ότι Εσύ υπάρχεις, αλλά να έρθουμε σ’ Εσένα και να εμπιστευτούμε Εσένα. Αυτή τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ακούγεται η επείγουσα έκκλησή σου: “Μεταστραφείτε”, “επιστρέψτε σ’ εμένα με όλη σας την καρδιά” (Ιλ 2,12). Μας καλείς να πάρουμε αυτό τον καιρό της δοκιμασίας ως έναν καιρό επιλογών. Δεν είναι ο καιρός της κρίσης σου, αλλά της δικής μας κρίσης: ο καιρός να επιλέξουμε τι έχει αξία και τι είναι παροδικό, να ξεχωρίσουμε αυτό που είναι απαραίτητο από αυτό που δεν είναι. Είναι ο καιρός να επαναπροσδιορίσουμε την πορεία της ζωής προς Εσένα, Κύριε, και προς τους άλλους. Και μπορούμε να δούμε τόσους πολλούς υποδειγματικούς συντρόφους σε αυτό το ταξίδι, οι οποίοι, αν και φοβισμένοι, αντέδρασαν δίνοντας τη ζωή τους.
Είναι η ενεργός δύναμη του Αγίου Πνεύματος που επιχέεται και μορφοποιείται στη θαρραλέα και γενναιόδωρη αυτοπροσφορά. Είναι η ζωή του Πνεύματος που είναι ικανή να απολυτρώσει, να ενισχύσει και να δείξει πώς οι ζωές μας υφαίνονται και υποστηρίζονται από απλούς ανθρώπους – συνήθως ξεχασμένους – που δεν εμφανίζονται στους τίτλους των εφημερίδων και των περιοδικών ή στις μεγάλες πασαρέλες της τελευταίας επίδειξης, αλλά οι οποίοι χωρίς καμία αμφιβολία γράφουν καθοριστικά την ιστορία των γεγονότων της εποχής μας: γιατροί, νοσηλευτές και νοσηλεύτριες, υπάλληλοι στα σούπερ μάρκετ, καθαριστές, φροντιστές, μεταφορείς, δυνάμεις της τάξης, εθελοντές, ιερείς, μοναχές, και τόσοι μα τόσοι άλλοι που έχουν καταλάβει ότι κανείς δεν σώζεται μόνος του.
Μπροστά στη δυστυχία, όπου μετριέται η αληθινή ανάπτυξη των λαών μας, ανακαλύπτουμε και βιώνουμε την ιερατική προσευχή του Ιησού: «όλοι να είναι ένα» (Ιω 17,21). Πόσοι άνθρωποι κάνουν κάθε μέρα υπομονή και ενσταλάζουν ελπίδα, φροντίζοντας να μην σπείρουν πανικό, αλλά συνυπευθυνότητα. Πόσοι πατέρες, μητέρες, παππούδες και γιαγιάδες, δάσκαλοι, δείχνουν στα παιδιά μας, με μικρές και καθημερινές πράξεις, πώς να αντιμετωπίσουν και να περάσουν αυτή την κρίση προσαρμόζοντας συνήθειες, υψώνοντας τα μάτια τους και προτρέποντας στην προσευχή. Πόσοι άνθρωποι προσεύχονται, προσφέρουν και συνεισφέρουν για το καλό όλων. Η προσευχή και η αθόρυβη υπηρεσία: αυτά είναι τα νικηφόρα όπλα μας.
«Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν έχετε πίστη;». Η αρχή της πίστης είναι να γνωρίζουμε ότι έχουμε ανάγκη από σωτηρία. Δεν είμαστε αυτάρκεις, μόνοι. Όταν είμαστε μόνοι, βυθιζόμαστε: έχουμε ανάγκη από τον Κύριο, όπως οι παλαιοί θαλασσοπόροι τον πολικό αστέρα. Ας προσκαλέσουμε τον Ιησού στο πλοιάριο της ζωής μας. Ας του αποθέσουμε τους φόβους μας, ώστε Αυτός να τους νικήσει. Όπως οι μαθητές, θα βιώσουμε ότι, μαζί του στο πλοιάριο, δεν υπάρχει ναυάγιο. Επειδή αυτή είναι η δύναμη του Θεού: να τρέπει σε καλό ό,τι μας συμβαίνει, ακόμη και τα άσχημα. Αυτός φέρνει τη γαλήνη στις καταιγίδες μας, διότι μαζί με τον Θεό η ζωή δεν πεθαίνει ποτέ.
Ο Κύριος μας ρωτάει και, εν μέσω της καταιγίδας μας, μας καλεί να ξυπνήσουμε και να ενεργοποιήσουμε την αλληλεγγύη και την ελπίδα, που είναι ικανές να δώσουν σταθερότητα, ενίσχυση και νόημα αυτές τις ώρες, όταν όλα φαίνεται πως ναυάγησαν. Ο Κύριος ξυπνά για να αφυπνίσει και να αναζωπυρώσει την πασχαλινή μας πίστη. Έχουμε μια άγκυρα: στον σταυρό του σωθήκαμε. Έχουμε ένα πηδάλιο: στον σταυρό του απολυτρωθήκαμε. Έχουμε μια ελπίδα: στον σταυρό του θεραπευτήκαμε και δεχτήκαμε την αγκαλιά του, ώστε τίποτα και κανείς να μη μας χωρίσει από τη λυτρωτική του αγάπη. Μέσα στην απομόνωση, υποφέροντας από την έλλειψη όσων αγαπάμε και θα θέλαμε να συναντήσουμε, βιώνοντας την έλλειψη πολλών πραγμάτων, ας ακούσουμε ακόμη μια φορά τα καλά νέα που μας σώζουν: είναι αναστημένος και ζει δίπλα μας!
Ο Κύριος μας καλεί από τον σταυρό του να ανακαλύψουμε ξανά τη ζωή που μας περιμένει, να κοιτάξουμε προς εκείνους που κοιτούν προς εμάς, να ενισχύσουμε, να αναγνωρίσουμε και να ενθαρρύνουμε τη χάρη που κατοικεί μέσα μας. Ας μη σβήσουμε την τρεμάμενη φλογίτσα (βλ. Ησ 42,3), που ποτέ δεν ασθενεί, και ας αφήσουμε να αναζωπυρώσει την ελπίδα.
Να αγκαλιάσουμε τον σταυρό του, σημαίνει να βρούμε το θάρρος να αγκαλιάσουμε όλες τις αντιθέσεις του παρόντος καιρού, εγκαταλείποντας για μια στιγμή το άγχος μας για παντοδυναμία και συσσώρευση, για να δώσουμε χώρο στη δημιουργικότητα που μόνο το Πνεύμα είναι ικανό να εγείρει. Σημαίνει να βρούμε το θάρρος να ανοίξουμε χώρους όπου ο καθένας να μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του, και να επιτρέψουμε νέες μορφές φιλοξενίας, αδελφοσύνης, αλληλεγγύης. Στον σταυρό του σωθήκαμε, ώστε να αγκαλιάσουμε την ελπίδα και να αφήσουμε να είναι αυτή που θα ενισχύσει και θα υποστηρίξει όλα τα δυνατά μέτρα και τους δρόμους, που μπορούν να μας βοηθήσουν να προφυλαχτούμε και να προφυλάξουμε. Να αγκαλιάσουμε τον Κύριο για να αγκαλιάσουμε την ελπίδα: εδώ είναι η δύναμη της πίστης, η οποία ελευθερώνει από τον φόβο και δίνει ελπίδα.
«Γιατί είστε τόσο δειλοί; Γιατί δεν έχετε πίστη;». Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, θα ήθελα απόψε, από αυτό το μέρος που μιλά για την ακλόνητη πίστη του Πέτρου, να σας εμπιστευτώ όλους στον Κύριο, δια της μεσιτείας της Παναγίας, Σώτειρας του λαού της, Άστρο στη θυελλώδη θάλασσα. Από αυτή την κιονοστοιχία που αγκαλιάζει τη Ρώμη και τον κόσμο, η ευλογία του Θεού ας κατέλθει επάνω σας, σαν μια παρηγορητική αγκαλιά. Κύριε, ευλόγησε τον κόσμο, δώσε υγεία στα σώματα κι ενίσχυση στις καρδιές. Μας ζητάς να μην είμαστε δειλοί. Αλλά η πίστη μας είναι αδύναμη και φοβόμαστε. Όμως εσύ, Κύριε, μη μας αφήνεις στο έλεος της καταιγίδας.
Επανάλαβε ακόμη μια φορά: “Μη φοβάστε” (Μτ 28,5). Και εμείς, μαζί με τον Πέτρο, “ρίχνουμε σ’ Εσένα κάθε ανησυχία, επειδή Εσύ νοιάζεσαι για εμάς” (βλ. Α’Πε 5,7).
+ Φραγκίσκος
Επίσκοπος Ρώμης