Την Κυριακή 1η Μαρτίου το βράδυ, με τον εσπερινό και την ακολουθία της αφέσεως, αρχίζουμε την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Είναι μία χρονική περίοδος του λειτουργικού έτους, η οποία διαμέσου της νηστείας της προσευχής και της φιλανθρωπίας, μας οδηγεί στο Άγιο Πάσχα. Εφέτος στην αρχή της περιόδου της Σαρακοστής θέλω να υπογραμμίσω μία όψη της θείας λατρείας, χαρακτηριστική της τέταρτης Κυριακής του Τριωδίου, η οποία ονομάζεται επίσης Κυριακή της Τυρινής, ή Κυριακή του Αδάμ και της Εύας, και μας παρουσιάζει το εξής θέμα. Μελετούμε, θα έλεγα σχεδόν εορτάζουμε με την πίστη μας τον Αδάμ και την Εύα, οι οποίοι ήταν αμαρτωλοί νικημένοι, κλαίοντες, διωγμένοι από τον Παράδεισο. Η Σαρακοστή μας αρχίζει ακριβώς με αυτό το διώξιμο του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο, ή μάλλον αρχίζει με το προσκύνημα, μπορούμε να πούμε από την πορεία της επιστροφής τους και όλης της ανθρωπότητας στον Παράδεισο.
Είναι ένα προσκύνημα του οποίου όλη η Σαρακοστή θα είναι μία εικόνα, θα έλεγα μία αληθινή πραγματικότητα, εφόσον όλοι εμείς, στα πρόσωπα του Αδάμ και της Εύας αμαρτήσαμε, αλλά από τον ίδιο τον Χριστό, διαμέσου του Λόγου του, των Ιερών Μυστηρίων, και των αδελφών μας, επιστρέψαμε στον Παράδεισο. Η πόρτα του Παραδείσου η οποία κλείνεται πίσω μας το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής, θα μας ανοιχτεί διάπλατα από τον ίδιο τον Χριστό, τον νέο Αδάμ, ο οποίος μας σώζει και μας αναδημιουργεί κατά τη νύχτα του Πάσχα.
Επιθυμώ να υπογραμμίσω τρεις όψεις, βασισμένες στα λειτουργικά κείμενα του Τριωδίου και όλης της Σαρακοστής. Πρώτα πρώτα τον Σταυρό, ως δένδρο της ζωής, από το οποίο κρέμεται ο Καρπός, ο Χριστός, Αυτός που και πάλι τραβά κοντά Του τον Αδάμ και την Εύα. Έχουμε τον παραλληλισμό μεταξύ του δέντρου της Γένεσης, το οποίο παρέσυρε τον Αδάμ και την Εύα προς αυτό, προς την αμαρτία, και το δέντρο του Σταυρού, το οποίο προσελκύει προς αυτό όλους τους πιστεύοντες, για τη σωτηρία τους.
Ο Σταυρός ως όπλο δυνατό ίσως μας πλήττει. Η συχνότητα με την οποία η θεία λατρεία μιλά για αυτόν ως όπλο αλλά διαμέσου του Σταυρού η αμαρτία και ο θάνατος νικήθηκαν μέσα μας. Ας κάνουμε λοιπόν το σημείο του Σταυρού πάνω στους άλλους και πάνω στον εαυτό μας, γιατί διαμέσου Αυτού ο Χριστός είναι παρών στην ίδια τη ζωή μας. Ο Σταυρός έγινε εθελούσια δεκτός από τον Χριστό η θεία λατρεία θέλει να υπογραμμίσει την ελευθερία με την οποία Εκείνος δέχθηκε τον πόνο και τον θάνατο.
Ως δεύτερο σημείο έχουμε το ωραίο τροπάριο, στο τέλος του όρθρου της Τετάρτης της Τυρινής, το οποίο κατά κάποιο τρόπο συνοψίζει το νόημα της σαρακοστιανής πορείας: «Βρωμάτων νηστεύουσα ψυχή μου, και παθών μη καθαρεύσουσα, μάτην επαγάλλη τη ατροφία…. και τοις κακίστοις δαίμοσι ομοιούσαι, τοις μηδέποτε σιτουμένοις…. Δοκούσα παρεστάναι εσταυρωμένω τω Σωτήρι, μάλλον δε συσταυρούσθαι, τω δια σε σταυρωθέντι….»
Ως τρίτο σπουδαίο σημείο το οποίο βρίσκουμε στα τροπάρια της Κυριακής της Τυρινής είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την προσωποποίηση του Παραδείσου: «Παράδεισε πάντιμε, τὸ ὡραιότατον κάλλος, θεόκτιστον σκήνωμα, εὐφροσύνη ἄληκτε, καὶ ἀπόλαυσις, δόξα τῶν Δικαίων, Προφητῶν τερπνότης, καὶ Ἁγίων οἰκητήριον, ἤχῳ τῶν φύλλων σου, Πλάστην τὸν τῶν ὅλων ἱκέτευε, τὰς πύλας ὑπανοῖξαί μοι, ἃς τῇπαραβάσει ἀπέκλεισα· καὶ ἀξιωθῆναι, τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς μεταλαβεῖν, καὶ τῆς χαρᾶς, ἧς τὸ πρότερον, ἐν σοὶκατετρύφησα. Ἀλλ’ ὦ Παράδεισε, τρυφῆς ἀπολαύσω, οὐκέτι ὄψομαι οὐκέτι σου τῆς τὸν Κύριον καὶ Θεόν μου καὶ Πλάστην·…. Παράδεισε ἁγιώτατε, ὁ δι’ ἐμὲ πεφυτευμένος, καὶ διὰ τὴν Εὔαν κεκλεισμένος, ἱκέτευε τῷ σὲποιήσαντι, κᾀμὲ πλάσαντι, ὅπως τῶν σῶν ἀνθέων πλησθήσωμαι..»
Μπορούμε να μελετούμε όλη τη σειρά των επιθέτων που δίνονται στον Παράδεισο, και τα οποία στη θεία λατρεία δεν είναι παρά εκκλησιολογικά επίθετα: αυτά τα οποία ο Αδάμ λέει στον Παράδεισο, εμείς, μαζί με τον Αδάμ τα λέμε για την Εκκλησία και στην Εκκλησία, γιατί σ’ αυτήν είναι φυτεμένο το δέντρο της Ζωής, δηλαδή ο Σταυρός του Χριστού. Τα τροπάρια ζητούν από τον Παράδεισο να μεσιτεύει για μας. Και τι πράγμα πρέπει να ζητά, για τι πράγμα πρέπει να προσεύχεται ο Παράδεισος, (και λέγοντας παράδεισος εννοούμε εκκλησία), από τον Χριστό; Να ανοίξει τις πόρτες οι οποίες έκλεισαν από την αμαρτία, και να συμμετέχουμε εμείς στο δέντρο της Ζωής δηλαδή στον Σταυρό του Χριστού.
Πολυαγαπημένα μου αδέλφια: η χριστιανική μας πορεία μέσα στη Σαρακοστή αποτελείται από νηστεία, από την προσευχή, από την ελεημοσύνη… και τη βρίσκουμε προπάντων εκφρασμένη συνθετικά σε μία φράση ενός τροπαρίου του εσπερινού: «Διὸ σπουδάσωμεν, πάντες τὸν καιρὸν ὑποδέξασθαι, νηστείας ὑπακούοντες, εὐαγγελικῶν παραδόσεων». Σ’ αυτό έγκειται η σαρακοστιανή μας πορεία, η χριστιανική μας δράση: να υπακούμε σ’ αυτά που τα Ευαγγέλια μας μετέδωσαν….
Βρισκόμαστε στην αρχή της Σαρακοστής, και η θεία λατρεία μας προτείνει τις μορφές του Αδάμ και της Εύας, που διώχθηκαν από τον παράδεισο, του Αδάμ ο οποίος στενάζει, κλαίει παραπονείται εξαιτίας της κλειστής πόρτας πίσω του. Αλλά η ίδια η θεία λατρεία μας παρουσιάζει έναν άλλο Αδάμ, (τον κάθε άνθρωπο), ο οποίος δεν είναι κλειστός στον εαυτό του, αλλά μέσα στην ελπίδα αρχίζει μία πορεία, η οποία θα τον οδηγήσει και πάλι στον Παράδεισο, του οποίου οι πόρτες θα ανοίξουν τη νύχτα του Πάσχα.
Κατά τη σαρακοστιανή μας αυτή πορεία, ακολουθώντας τον Αδάμ που επιστρέφει, στον Παράδεισο ή μάλλον αφήνοντας να οδηγηθούμε από τον Κύριο: «Ο Κύριος πήρε τον άνθρωπο και τον έβαλε στον κήπο της Εδέμ» (Γεν.2,8) κατά την πορεία μας αυτή η Εκκλησία θα βάζει καθημερινά στα χέρια μας τον πλούτο των ιερών κειμένων, τον άφθονο πλούτο της χάρης του Θεού, διαμέσου του Λόγου του, διαμέσου των ιερών μυστηρίων. Κανένας δεν μπορεί να επιστρέψει στον Θεό μόνο με τις δικές του δυνάμεις: «Κανένας δεν μπορεί να έρθει σε Μένα, αν δεν τον ελκύσει ο Πατέρας ο οποίος με έστειλε…» (Ιω.6,44) Αλλά ο Θεός δεν μας ελκύει στα μέτρα στα οποία ο καθένας μας προσπαθεί και επιθυμεί να τον βρει.
Η Αγία Τεσσαρακοστή είναι καιρός της χάρης, ο οποίος μας δόθηκε δωρεάν από τον Κύριο μέσα στη ζωή της Εκκλησίας, όχι για να παραμείνουμε στάσιμοι σ’ αυτόν τον καιρό, αλλά για να προετοιμαστούμε για την Ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου.
Είθε ο Κύριος μας να μας αξιώσει να ζήσουμε αυτόν τον καιρό με εγκράτεια και ελπίδα, οδηγούμενοι από τον Σταυρό Του προς την Ένδοξη Ανάστασή Του.
+ O Καρκαβίας Εμμανουήλ
των Ελληνορρύθμων Καθολικών Ελλάδος